คอลัมน์ อินไซด์แคมปัส: สมุนไพรเพื่อความงาม

สูงสุดคืนสู่สามัญ…น่าจะใช้เปรียบเปรยถึงรูปแบบพฤติกรรมของมนุษย์ในปัจจุบันได้เป็นอย่างดี เพราะไม่ว่าเทคโนโลยีจะก้าวล้ำเพียงใด สิ่งที่คนเราโหยหามากที่สุดกลับเป็น “ธรรมชาติ” ไม่เว้นแม้แต่เรื่องความสวยความงาม จุดนี้เองทำให้แม่บ้านชาวชุมชนโป่งน้ำร้อน อำเภอฝาง จังหวัดเชียงใหม่ รวมตัวกันเพื่อเรียนรู้การทำผลิตภัณฑ์ธรรมชาติจากพืชสมุนไพรที่หาได้ในท้องถิ่นตัวเอง โดยพึ่งพาองค์ความรู้จาก วิทยาลัยการแพทย์แผนไทย มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคล (มทร.) ธัญบุรี

ดร.ไฉน น้อยแสง อาจารย์ประจำสาขาวิชาสุขภาพความงามและสปา กล่าวว่า พืชสมุนไพรท้องถิ่นคือพืชที่ชาวบ้านเขากินเขาใช้แล้วดี มีประโยชน์ หากนำมาพัฒนาเป็นผลิตภัณฑ์เพื่อสุขภาพก็จะมีความปลอดภัยสูง และเมื่อเป็นพืชของท้องถิ่นก็แปลว่าหาได้ง่ายและมีปริมาณพอสมควร ดังนั้นเหมาะที่จะนำมาแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ของชุมชน สำหรับที่ชุมชนโป่งน้ำร้อนตนได้ลงพื้นที่เพื่อศึกษาวิจัยพืชสมุนไพรประจำถิ่น อาทิ เจียวกู่หลาน และเห็ดหลินจือ ซึ่งพืชเหล่านี้จะมีคุณประโยชน์สูง ไม่ว่าจะในรูปของการรับประทานหรือทำเป็นผลิตภัณฑ์ด้านความงาม

“ผมได้ทำการวิจัยหาสารออกฤทธิ์ที่มีในพืชสมุนไพร อย่างเช่น เจียวกู่หลานจะมีสารเหมือนฮอร์โมนช่วยปรับสภาพผิวพรรณ ส่วนในเห็ดหลินจือมีสารสเตียรอยด์ช่วยลดการอักเสบ จากนั้นศึกษาวิธีควบคุมคุณภาพของพืชสมุนไพร แล้วคิดค้นแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ และจัดฝึกอบรมให้ชาวบ้านทำใช้เองเป็น ได้แก่ การทำแชมพู ครีมหมักผม ครีมอาบน้ำ และโลชั่นบำรุงผิว โดยข้อสำคัญคือการสอนให้ชาวบ้านเข้าใจขั้นตอนการเตรียมผลิตภัณฑ์ที่ถูกต้องเพื่อให้ได้ผลิตภัณฑ์มีประสิทธิภาพและผู้ใช้เกิดความพึงพอใจ เช่น ผมจะแนะนำให้ชาวบ้านนำพืชสมุนไพรไปตากแห้ง ซึ่งจะใช้ดีกว่าแบบสดเพื่อป้องกันเชื้อโรคต่าง ๆ นอกจากนี้วิธีการสกัดสารออกฤทธิ์แบบง่าย คือ การต้มน้ำให้เดือดแล้วค่อยใส่พืชสมุนไพรแห้งลงไป แล้วกรองเอากากออกเพื่อนำสารออกฤทธิ์ในน้ำที่ได้ไปใช้ในการผลิต โดยวิธีนี้จะช่วยให้สารออกฤทธิ์คงเหลืออยู่ในน้ำมากกว่าการต้มสมุนไพรในน้ำเดือด เป็นต้น”

น.ส.มนสิชา ขวัญเอกพันธุ์ หรือ

สูงสุดคืนสู่สามัญ…น่าจะใช้เปรียบเปรยถึงรูปแบบพฤติกรรมของมนุษย์ในปัจจุบันได้เป็นอย่างดี เพราะไม่ว่าเทคโนโลยีจะก้าวล้ำเพียงใด สิ่งที่คนเราโหยหามากที่สุดกลับเป็น “ธรรมชาติ” ไม่เว้นแม้แต่เรื่องความสวยความงาม จุดนี้เองทำให้แม่บ้านชาวชุมชนโป่งน้ำร้อน อำเภอฝาง จังหวัดเชียงใหม่ รวมตัวกันเพื่อเรียนรู้การทำผลิตภัณฑ์ธรรมชาติจากพืชสมุนไพรที่หาได้ในท้องถิ่นตัวเอง โดยพึ่งพาองค์ความรู้จาก วิทยาลัยการแพทย์แผนไทย มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคล (มทร.) ธัญบุรี…

ดร.ไฉน น้อยแสง อาจารย์ประจำสาขาวิชาสุขภาพความงามและสปา กล่าวว่า พืชสมุนไพรท้องถิ่นคือพืชที่ชาวบ้านเขากินเขาใช้แล้วดี มีประโยชน์ หากนำมาพัฒนาเป็นผลิตภัณฑ์เพื่อสุขภาพก็จะมีความปลอดภัยสูง และเมื่อเป็นพืชของท้องถิ่นก็แปลว่าหาได้ง่ายและมีปริมาณพอสมควร ดังนั้นเหมาะที่จะนำมาแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ของชุมชน สำหรับที่ชุมชนโป่งน้ำร้อนตนได้ลงพื้นที่เพื่อศึกษาวิจัยพืชสมุนไพรประจำถิ่น อาทิ เจียวกู่หลาน และเห็ดหลินจือ ซึ่งพืชเหล่านี้จะมีคุณประโยชน์สูง ไม่ว่าจะในรูปของการรับประทานหรือทำเป็นผลิตภัณฑ์ด้านความงาม

“ผมได้ทำการวิจัยหาสารออกฤทธิ์ที่มีในพืชสมุนไพร อย่างเช่น เจียวกู่หลานจะมีสารเหมือนฮอร์โมนช่วยปรับสภาพผิวพรรณ ส่วนในเห็ดหลินจือมีสารสเตียรอยด์ช่วยลดการอักเสบ จากนั้นศึกษาวิธีควบคุมคุณภาพของพืชสมุนไพร แล้วคิดค้นแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ และจัดฝึกอบรมให้ชาวบ้านทำใช้เองเป็น ได้แก่ การทำแชมพู ครีมหมักผม ครีมอาบน้ำ และโลชั่นบำรุงผิว โดยข้อสำคัญคือการสอนให้ชาวบ้านเข้าใจขั้นตอนการเตรียมผลิตภัณฑ์ที่ถูกต้องเพื่อให้ได้ผลิตภัณฑ์มีป๋อมแป๋ม ศิษย์เก่าวิทยาลัยการแพทย์แผนไทย ในฐานะผู้ช่วยนักวิจัย กล่าวว่า หลังเรียนจบตนได้ติดตาม ดร.ไฉน ลงพื้นที่ไปศึกษาวิจัยพืชในท้องถิ่นต่าง ๆ ทำให้ได้รับความรู้เพิ่มขึ้น เพราะพืชบางชนิดก็ไม่เคยเห็นมาก่อน บางอย่างมีเฉพาะท้องถิ่น คุณประโยชน์ก็แตกต่างกันไป ยิ่งทำให้สนใจศึกษาพืชสมุนไพรของไทยเพิ่มมากขึ้นเรื่อย ๆ ขณะเดียวกันรู้สึกดีใจที่ได้นำความรู้ถ่ายทอดสู่ชุมชน และทำให้ชาวบ้านมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น อย่างน้อยการผลิตใช้เองก็ช่วยลดรายจ่าย และบางครอบครัวก็นำไปสร้างงานสร้างอาชีพได้

นางปทิตตา ยอดใจ หรือ พี่ฉาย อายุ 40 ปี ชาวบ้านหมู่ 5 ตำบลโป่งน้ำร้อน บอกว่า เป็นคนชอบคิดค้นหาสูตรทำผลิตภัณฑ์จากสมุนไพรธรรมชาติอยู่แล้ว แต่ประสบปัญหาขาดองค์ความรู้ ทั้งในเรื่องคุณประโยชน์ต่าง ๆ และเรื่องการทำผลิตภัณฑ์ให้มีคุณภาพได้มาตรฐาน หลังการอบรมครั้งนี้ไม่เพียงเข้าใจในกรรมวิธีการผลิต แต่ยังรู้ถึงกระบวนการตลาด กรณีที่เราทำผลิตภัณฑ์ให้ได้คุณภาพดี ก็สามารถส่งไปใช้ตามโรงแรมและสปาต่าง ๆ ที่มีจำนวนมาก เพราะจังหวัดเชียงใหม่เป็นแหล่งท่องเที่ยว

ในส่วนของเรื่องราวเกี่ยวกับสมุนไพรยังมีอีกมาก สำหรับผู้สนใจอยากมีผลิตภัณฑ์สมุนไพรที่เป็นเอกลักษณ์ของท้องถิ่นตัวเอง หรือต้องการศึกษาองค์ความรู้ด้านการแพทย์แผนไทย ติดต่อได้ที่ วิทยาลัยการแพทย์แผนไทย มทร.ธัญบุรี โทร. 0-2592-1999 หรือเว็บไซต์ www.rmutt.ac.th